Grupisanje i harmonizacija su kompleksan psiho-vizuelni zbir odluka crtača u odnosu na asocijacije koje doživljava tokom crtanja i razgovora u toku crtanja... fascinantno, prijatno, manje prijatno, neprijatno i neprihvatljivo. U tom prepletu je smešten stvaralački potencijal svakog čoveka na ovoj planeti.

Spuštanje olovke na podlogu... ta prva tačka pre nego je pokrenemo i oformimo liniju je uvek iznova jedinstveni prapočetak komunikacije. Krećemo da guramo tu tačku napred, nazad, levo, desno, ubrzano, usporeno, grubo ili nežno...liniju koju stvaramo ustvari čini beskonačan niz promena položaja te tačke koji vrši deobu pojmovne beskonačnosti i čini je pojmovno konačnom i prostornom. Radi se dakle o trajno zabeleženom "snimku" kretanja jedne tačke u različitim psihičkim ravnima koju pokreću volja i osećaj pojedinca za vidljivim, opipljivim. Takav "snimak" je neopisivo važan jer je originalan, neponovljiv i indirektno nam dočarava impulse mnogobrojnih odluka crtača pri izmeštanju tačke u odnosu na njen prvobitni položaj. Možemo to shvatiti kao grupisanje želja ali i otpora prema nesvesno centralizovanoj formi i izrazu. Prilikom dubinskog crtanja mnoge faze zaustavljaju crtača na tom putu ka centralizovanom cilju i u tim sekundama rađaju se centri svesti. Znači, neki od bezbroj položaja kretanja tačke postaju transformatori sila želje i otpora u nizu i vrlo konstruktivno deluju na sledeću promenu položaja tačke što se ogleda u promenjenom toku linije. Tako linija izbegava da posluži ilustraciji nesvesno centralizovanom izvoru koji mu se nameće "sam od sebe" i postaje "živo biće" pred očima crtača. To je najčešće uzbudljivo jer crtač počinje da uviđa da se pred njim dešavaju situacije koje su samo formalno vezane za umetnost. Crtač shvata da je u sopstvenom dešavanju u kome služi kao medijator.

Dubinski crtež je proces najbliži izvoru psihičkih mehanizama koji stvaraju snove, vizije, fantazije, halucinacije...verujem, svaku likovnost u čoveku. Zato, svaka unutrašnja slika je specijalno napravljena da bi nam svojim sadržajem poručila nešto za šta svesno nismo sposobni da vidimo. Ta unutrašnja slika je sačinjena od motiva iz naše svakodnevnice koji su izmešteni ili preoblikovani kroz razumno nemoguće kombinacije sa jedinim ciljem, da nas natera da odluke, stavove, želje i stremljenja koja najčešće pogrešno gradimo ka spoljašnjem svetu, dovedemo u pitanje i pokušamo da ih korigujemo.

Čovek je veoma malo svestan činjenice da dnevni život koji vodi i nalazi uloge u njemu, ustvari radi po pravilima koja određuju duboko nevidljivi procesi u njemu i kroz njega. Ti procesi su apsolutno aktivni i autonomni...najjednostavnije rečeno, svojim rođenjem nasleđujemo mikro i makro impulse celokupnog živog sveta, od samog nastanka čovečanstva. Od nasleđenih, genetskih psihičkih matrica do društvenih psihičkih okvira u kojima pojedinac živi, rađa se konstantan niz prožimanja uticaja koji ga formiraju. Tako, težnja pojedinca ka slobodi često bude predvidiva psihički usmerena tendencija i kao takva podložna manipulaciji. Apstraktan cilj kao što je sloboda, uvek zavisi od odnosa pojedinca sa društvom a trenutno imamo skoro 8 milijardi pojedinaca na planeti. Sloboda je zato samo nadahnuti psihički proces putovanja pojedinca ka arhetipu o izgubljenom Raju.

Dubinski crtež zahvata te impulse i čini ih korisnim pojedincu jer ga suočava sa realnim potencijalima i mehanizmima kroz koje može da postigne oslobađanje a ne slobodu, ne ideal, ne fiksaciju, već snagu u datom vremenu i prostoru. Dubinski crtež je na taj način put kojim pojedinac gradi slobodu konstantnim oslobađanjem, korak po korak, uporedo razvijajući i crtačku veštinu.

Goran Stojčetović
Iz Beleške za knjigu o dubinskom crtežu, 15.09.2019.